سودآوری یک گله زمانی به حداکثر خواهد رسید که دام ها بیشترین تولید خود را داشته باشند و این حداکثر تولید تنها در صورت
آسایش دام ها قابل دستیابی است. آسایشی که به نظر می رسد با صنعتی شدن دامداری ها کمتر به آن پرداخته شده و تنها جنبه تولید حداکثری دام ها از طریق اصلاح نژاد و تغذیه مورد بررسی قرار گرفته است. در این نوشتار نکاتی یادآور می گردد که بدون توجه به آنها، قسمتی از هزینه تهیه خوراک با کیفیت و خرید اسپرم های گران قیمت هدر خواهد رفت. موضوع مورد بحث این مقاله "
استرس " در گاوهاست.
برخورد پرسنل با گاوها
محیط، کارکنان و گاوهای دیگر همه گی می توانند در رفتار، خوردن و شیردهی یک گاو موثر باشند. هر چند بیشتر کارگرانی که با گاوها سر و کار دارند می دانند که بهتر است گاوها خونسرد نگاه داشته شوند، اما الزاما نمیدانند چه عواملی منجر به ایجاد ترس و کاهش راندمان گاوها می شود. هر چه گله ها بزرگ تر می شوند و کارگران بیشتری استخدام می کنند، ضروری است که دامدارها آگاهی بیشتری به رفتار دام ها و عوامل ایجاد استرس داشته باشند. کارگران و پرسنل می بایست در این زمینه آموزش ببینند و مواردی که از چشم ایشان دور مانده است را شناسایی کنند.
اگر هدایت گاوها توسط پرسنل، نامناسب باشد، گاوها از انسان ها خواهند ترسید. برای مثال جثه انسان و حرکات ناگهانی وی می تواند منجر به ترس گاوها شود. در نظر داشته باشید که همه دام ها از انسان به عنوان موجودی که بر روی دو پا راه می رود به صورت غریزی می ترسند.
در یک تحقیق مشخص شد تولید
شیر گاوهایی که ضربه و
کتک میخورند،
13% کمتر از آنهایی است که با آرامش هدایت می شوند. همچنین مدت زمان لازم برای ورود به
چال شیردوشی در گاوهایی که برخورد نامناسبی با آنها می شود دو برابر سایر دام هاست.
در تحقیقی دیگر مشاهده شد که ضربان قلب گاوها در مواقعی که توسط کارگر جایگزین دوشیده می شوند، بیشتر از مواقع عادی است؛ که این امر منجر به کاهش تولید شیر (تا یک کیلوگرم) و کاهش سرعت آزادسازی شیر از پستان ها می شود. حتی حضور فردی که در گذشته باعث ناراحتی دام شده است می تواند تولید شیر را تا 10% کاهش دهد و منجر به افزایش ضربان قلب شود. در این مواقع، با وجود اینکه هنوز گاو توسط کارگر شیردوشی لمس نشده است در زمان
آماده سازی پستان، بیشتر تکان میخورد و شیر را سخت تر از حالت عادی آزاد می کند.
بنابراین در برخورد با گاوها با آرامش رفتار کنید. آرام و با صدای کم صحبت کنید، از حرکات ناگهانی بپرهیزید و از وسایلی استفاده کنید که جریان حرکت گاوها را سریعتر و راحت تر میکند. در حد ممکن گاوها را لمس نکنید و یا به آرامی لمس کنید و شرایط را به گونه ای فراهم کنید که خود گاوها مسیر را شناسایی و تردد کنند.
برخورد انسان ها همواره باید با دام ها به روش مثبتی باشد. حتی مشاهده فردی که در گذشته دامی را اذیت کرده است منجر به کاهش تولید شیر دام می گردد.
روابط اجتماعی در بین گاوها
مواظب مشکلات در روابط اجتماعی گاوها در گله باشید. این مشکلات منجر به کاهش 2.5 تا 5 درصدی تولید شیر گاوها می شود. هر چه گاوها با خصوصیات مشابه بیشتری در یک گله باشند، مشکلات اجتماعی کمتری ایجاد می شود.
از آنجاییکه میزان تولید شیر کاملا وابسته به میزان مصرف خوراک، نوشیدن آب، نوشخوار کردن و زمان دراز کشیدن و استراحت دام می باشد، شرایط را به گونه ای فراهم کنید که نیازهای گاو برای خوراک خوردن مانند فاصله کف آخور از سر، خوراک کاملا مخلوط شده و دسترسی به آب در همه نقاط به صورت یک شکل تامین شود و بستر ضخیم و تمیز نیز برای همه به صورت یکسان مهیا باشد.
گاوهای غالب معمولا مانع از خوراک خوردن، آب نوشیدن و دراز کشیدن گاوهای زیردست می شوند. گاوهای تازه زا، تلیسه های شکم اول و گاوهای تازه جابجا شده معمولا در گروه گاوهای مطیع قرار می گیرند. گاوهای بزرگ جثه، مسن و دارای حس برتری معمولا گاوهای غالب گروه هستند. این غلبه به خصوص در زمانهایی که خوراک بعد از شیردوشی ریخته می شود تشدید می گردد. این مشکل در زمان هایی که کوچه ها و راهروها باریک است و گاوها می بایست از کنار یکدیگر رد شوند نیز بسیار به چشم میخورد.
توجه داشته باشید که بروز مشکل در روابط بین گاوها می تواند منجر به کاهش شیر از 2.5 تا 5 درصد در گاوهای مطیع گردد که به علت:
- تغییر خوراک
- اذیت شدن توسط سایر دام ها
- استرس حضور در محیط جدید
- نبود شرایط مناسب برای خوردن غذای کافی توسط سایر گاوهای غالب
- تغییر وضعیت شیردوشی
می باشد. در صورتیکه به علت تغییر رکورد شیر و یا نظر کارشناس گله، مجبور به جابجایی دام ها و گروه بندی هستید آنها را به صورت گروهی منتقل کنید و این کار را ترجیحا در شب و تاریکی انجام دهید.
نقش صدا و دیدن در ایجاد استرس در گاو
گاوها نسبت به انسان ها به سر و صدا حساس ترند. گاوها به احتمال زیاد نسبت به انسان حساسیت بیشتری نسبت به صدای کشیده شدن آهن بر روی آهن دارند. صداهای متناوب و ناشناخته اثر بیشتری بر ایجاد استرس در گاوها دارند، به خصوص اگر دام ها در محیط آرامی پرورش یافته باشند. همچنین گاوها میدان دید 300 درجه دارند و رنگ را نیز تشخیص می دهند. راهروها و درهایی که دید گاوها را محدود می کنند می توانند منجر به کاهش استرس در دام ها شوند.
همچنین به یاد داشته باشید که گاوها موضوعات را به خاطر می سپارند و بعد ها به یاد می آورند. اگر قرار است بر روی دام عملیات دردآوری انجام شود پرسنل مربوط می بایست از لباس با رنگ متفاوتی از دیگران استفاده کنند و دام به محلی غیر از محل استراحت و شیردوشی برده شود.
گاهی در برخی از دامداری ها از نرده و فریم شیردوشی برای عملیات درمانی استفاده می شود که این امر برای گاوها در آینده استرس زا و مشکل آفرین خواهد بود.