استرس گرمایی در گاوداری
در حال بارگزاری
استرس گرمایی چیست و چرا اهمیت دارد؟
برای حل هر مشکل، نخست باید آن را بهدرستی شناخت. استرس یا تنش گرمایی یکی از معضلات شایع در دامداریهاست که به دلیل تغییرات دمایی محیط بهصورت اجتنابناپذیر هر سال رخ میدهد و دامنه اثر آن از کاهش تولید شیر تا بروز بیماریها و حتی تلفات گسترده است.
در سالهای اخیر، با افزایش پتانسیل تولید دامها، آستانه تحمل آنها نسبت به گرما کاهش یافته است. در گذشته، دمای حدود ۲۵ درجه سانتیگراد همراه با رطوبت ۵۰ درصد بهعنوان مرز شروع استرس گرمایی در نظر گرفته میشد؛ اما امروزه این آستانه به حدود ۲۲ درجه سانتیگراد و رطوبت ۴۵ درصد کاهش یافته است. این موضوع نشان میدهد که مقابله با استرس گرمایی، چالشی جدیتر از گذشته است و محدود به مناطق گرم و خشک نیست؛ بلکه در مناطق کوهستانی و جلگهای نیز میتواند به همان شدت بروز کند.
علائم اولیه و ثانویه استرس گرمایی
نشانههای اولیه درگیری دام با استرس گرمایی شامل موارد زیر است:
• افزایش تعداد تنفس
• کاهش ناگهانی تولید شیر
• کاهش مصرف ماده خشک
• شروع تنفس دهانی
در صورت تداوم تنش، دام وارد مرحلهای مخربتر میشود که با پیامدهای زیر همراه است:
• اسیدوز متابولیک
• اختلال در جمع شدن رحم و فعالیت تخمدانها
• افزایش بروز ورم پستان
• لنگش
• تضعیف سیستم ایمنی
این علائم ثانویه عمدتاً در اثر اختلال چرخه بافری بدن، دفع بیشازحد بزاق، تولید رادیکالهای آزاد و پدیده LPS رخ میدهند و تأثیر مستقیم و منفی بر تولید شیر، تولیدمثل و ماندگاری دام در گله دارند.
راهکارهای مقابله با استرس گرمایی
بهطور کلی، مقابله با استرس گرمایی بر دو محور اصلی استوار است که کاملاً به هم وابستهاند:
1. راهکارهای مدیریتی (محیط و رفتار دام)
در بخش مدیریتی، تمرکز بر خنک نگه داشتن محیط و کاهش بار حرارتی دام است. مهمترین اقدامات عبارتاند از:
• ایجاد تهویه مناسب و جریان هوای یکنواخت
• استفاده از فنهای بزرگ و استاندارد
• بهکارگیری سایبان و مهپاش در سر آخورها
• استفاده از پردههای هوشمند برای جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید
• کنترل تراکم دام
• کاهش زمان انتظار در سالن انتظار شیردوشی
• تنظیم زمان و دفعات خوراکدهی
• تأمین آب سالم، خنک و کافی
استفاده از مهپاش در محل استراحت دامها توصیه نمیشود؛ زیرا رطوبت بالا میتواند اثر گرما را تشدید کرده و محیط را برای رشد عوامل بیماریزا مستعد کند. بهترین گزینه، استفاده از مهپاش یا آبپاش در سالن شیردوشی و سر آخورها همراه با جریان هوای ملایم در محل استراحت دام است.
2. راهکارهای تغذیهای (کاهش گرمای متابولیک)
در استرس گرمایی، نخستین اختلال مهم، برهم خوردن چرخه بافری بدن است که در ادامه منجر به اسیدوز و مشکلات متابولیک میشود. برای کنترل این وضعیت، تنظیم جیره نقش کلیدی دارد.
در فصول گرم، توصیه میشود:
• DCAD جیره افزایش یابد (افزایش متوسط ۲۵ میلیاکیوالان تا حدود ۳۵ میلیاکیوالان در ۱۰۰ گرم ماده خشک برای دامهای پرتولید)
• استفاده از بافرهای قویتر مانند کربنات پتاسیم و بیکربنات سدیم
• افزایش اندک نسبت کنسانتره به علوفه با رعایت اصول تغذیهای
• تأمین بخشی از انرژی از منابع غیرتخمیری مانند پودر چربی برای کاهش حرارت تخمیری شکمبه
از آنجا که در این شرایط ممکن است سطح NFC کاهش یابد و عملکرد فلور شکمبه مختل شود، استفاده از:
• پروتئین عبوری بهجای اتکای کامل به پروتئین میکروبی
• اسیدهای آمینه ضروری
• مخمرها بهعنوان مصرفکننده اکسیژن شکمبه و تثبیتکننده محیط بیهوازی
• نیاسین برای بهبود متابولیسم کبد
• ترکیبات حاوی کروم برای بهبود حساسیت گیرندههای انسولین
میتواند اثرات استرس گرمایی را کاهش دهد.
حفظ مصرف ماده خشک در شرایط تنش گرمایی
کاهش مصرف ماده خشک، یکی از مهمترین عوامل افت تولید و زیان اقتصادی است. برای ترغیب دام به مصرف خوراک:
• ساعات خوراکدهی به زمانهای خنک روز منتقل شود
• دفعات خوراکدهی افزایش یابد
• خوراک در ساعات گرم بهطور مرتب مخلوط و مرطوب شود
• کیفیت و یکنواختی TMR بهدقت کنترل شود
• استفاده از ملاس و تفاله برای افزایش خوشخوراکی و جلوگیری از جداسازی جیره
• استفاده از علوفه با کیفیت بالا و عاری از کپک و قارچ