محیطی که دام در آن زندگی می کند بر تعداد و نوع باکتری هایی که در معرض آنها قرار می گیرد، تاثیر گذار است. امتیاز دهی به میزان تمیزی اندام تحتانی بدن دام، راه موثری است که بیان می کند به چه میزان یک دام در یک محیط خاص در معرض آلودگی هاست و شما به عنوان مدیر و کنترل کننده اوضاع دامداری، به چه اندازه مسوول شیوع بیماری هستید. اگر شما نسبت به این آلودگی ها حساس نباشید، احتمال ابتلای دام به بیماری های عفونی افزایش می یابد.
با توجه به اینکه در حال حاضر بیشتر تولیدکنندگان شیر، گاودار هستند، در ادامه متن، سیستم ارزیابی تمیزی پستان برای گاو نمایش داده شده است. همانند همین روش، میزان تمیزی پستان و دست و پا، برای بز و گوسفند نیز انجام می شود. با این حال به علت خشک بودن مدفوع گوسفند و بز و نیز کوچک بودن فارم های نگهداری بز و گوسفند شیری، این موضوع کمتر پرورش دهندگان دام سبک را درگیر می نماید.
برای امتیازدهی و ارزیابی تمیزی گاوها، پنج قسمت بدن مورد توجه قرار می گیرد:
در این سیستم هر قسمت جداگانه و از عدد 1 تا 4 امتیازدهی می شود. به این صورت که امتیاز
1 برای خیلی تمیز
4 برای خیلی کثیف
در نظر گرفته می شود.
اکنون تصاویر واقعی زیر را ملاحظه نمایید:
اکنون این سوال مطرح می شود که امتیاز آلودگی برای هر یک از این پنج عضو به چه میزان است و سپس بر اساس آن برای کاهش میزان آلودگی تلاش نماییم.
پستان
امتیاز 3 و 4 کمتر از 10 درصد باشد.
پستان را از پشت و کنار نگاه کنید. وجود کود به صورت آشکار در کنار سرپستان خطر بروز عفونت پستانی را افزایش می دهد. امتیاز 1 به معنی نبود کود و تمیزی پستان است. امتیاز 2 به معنی پاشیدن مقدار کمی کود به نزدیکی سرپستان ها است.
امتیاز 3 و 4 بیشتر از 10 درصد باشد.
امتیاز 3 به معنای وجود پلاک های مشخص کود در نیمه پایینی پستان و امتیاز 4 یعنی پلاک های به هم پیوسته کود که رو و اطراف سرپستان را پوشانده است. کود ممکن است به علت دراز کشیدن بر سطوح آلوده یا به علت تماس پستان با قسمت پایینی پا که آلوده به کود است، به پستان منتقل شده باشد.
قسمت بالای پا و ران
امتیاز 3 و 4 کمتر از 15 درصد باشد.
امتیاز 1 به معنی آن است که سطح پوست بدون کود است. امتیاز 2 یعنی کمی کود به روی پا و ران پاشیده شده است.
امتیاز 3 و 4 بیشتر از 15 درصد باشد.
امتیاز 3 یعنی پلاک کود لابه لای موهای پا وجود دارد و امتیاز 4 یعنی پلاک های بزرگ کود به پوست پا چسبیده است. این منطقه ممکن است با دراز کشیدن بر سطوح آلوده (مانند بهاربندی که خوب کودروبی نشده است) و یا با برخورد دم آلوده گاو با اطراف کپل کثیف شده باشد.
قسمت پایین پا - سم
امتیاز 3 و 4 کمتر از 20 درصد باشد.
امتیاز 1 به معنی آن است که پایین پا و بالای سم بدون کود و تمیز است و یا مقدار کمی کود بالای قسمت شاخی سم را آلوده کرده است. امتیاز 2 به معنای پاشیده شدن مقداری کود به بالای قسمت شاخی سم است.
امتیاز 3 و 4 بیشتر از 20 درصد باشد.
امتیاز 3 به این معنی است که پلاک کود به صورت مشخص به بالای قسمت شاخی سم چسبیده است اما موهای پا هنوز مشخص است. در امتیاز 4 ، پلاک خشک شده کود تا قسمت بالای پا را آلوده کرده است. در گاوهایی که در بهاربندهای فری استال نگهداری می شوند، اگر کف بهاربند به خوبی کودروبی نشده باشد، در زمان راه رفتن، کود مایع در اثر حرکت به پاهای دام می پاشد.
امتیاز 3 و 4 را هر چه سریع تر به عدد 1 کاهش دهید. درصد مجاز برای این اسکورها کمتر از 20 درصد در کل گله است.
اگر پستان، ران ها، پایین پاها و سم دارای امتیاز 3 و 4 و آلوده به کود هستند اقدامات زیادی برای بهبود بهداشت می بایست انجام پذیرد.
اگر امتیاز تمیزی پستان بین 3 و 4 است این مقدار را هر چه سریع تر به کمتر از 10 درصد کاهش دهید. همچنین امتیاز 3 و 4 ران ها را نیز می بایست به کمتر از 15 درصد تقلیل دهید.
میزان آلودگی 3 و 4 برای قسمت پایین پا و سم نیز باید کمتر از 20 درصد باشد. به عنوان یک ابزار تشخیص سریع، اگر میزان سوماتیک سل شیر بالا باشد، به صورت غیر مستقیم بیانگر بالا بودن میزان آلودگی دام ها است.
در دامداری های با تعداد سلول بدنی بیشتر از 250 هزار، به احتمال زیاد تعداد گاوهای با میانگین امتیاز 3 و 4 ، پنج برابر بیشتر از دامداری های با تعداد سلول بدنی کم است. همچنین شانس ابتلای گاوها به ورم پستان بالینی 1.5 برابر بیشتر از گاوداری هایی است که این مقادیر برابر با 2 و یا 1 می باشد.
یکی دیگر از آیتم هایی که می بایست برای سلامت پستان و دوشش بهینه مورد توجه قرار بگیرد، میزان سلامت سرپستان هاست که از طریق امتیازدهی به تیت ها انجام می پذیرد.