یک دامداری شیری فقط به اندازه ضعف و کاستی هایش، قدرت انعطاف پذیری دارد. سازه ها و بناها نقش بسیار مهمی در آسایش و سلامت دام ها ایفا می کنند. یک ساختمان با طراحی نامناسب می تواند مانع از رسیدن گله به حداکثر توان تولیدش شود.
در بیشتر دامداری ها، و به خصوص در سالن
شیردوشی، تهویه و تامین هوای تازه به اندازه کافی نمی باشد زیرا معمولا تمرکز دامدار و تیم کارشناسی، بر تامین هوای مورد نیاز در جایگاه های
فری استال، سالن پرورش و یا بهاربندهاست. یادآوری می شود که قلب دامداری، سالن شیردوشی است و سالن انتظار دوشش، پرتجمع ترین و یکی از پر استرس ترین نقاط دامداری است و شرایط ایجاب می کند هوای تازه در این بخش بیش از نیاز دام ها در سالن های نگهداری تامین شود.
در این مقاله به عنوان یک پیشنهاد، استفاده از تونل های هوا که باد را به داخل سالن انتظار بدمند و باعث افزایش جریان هوا و افزایش آسایش دام ها شوند، توصیه می شود.
سالن انتظاری وظایف مختلفی دارد. همانطور که از اسمش بر می آید اولین وظیفه آن قرار گرفتن گاوها و دام های شیرده در این قسمت و در انتظار دوشش است. به این معنی که یک گروه از دام ها از بهاربند خود خارج می شوند و پیش از ورود به سالن شیردوشی در این قسمت نگهداری می شوند.
سالن انتظاری با طراحی اصولی، دام ها را به سمت سالن شیردوشی هدایت میکند و منجر به بالا رفتن سرعت دوشش و یکنواختی آن می شود.
سالن انتظار دوشش با طراحی نادرست، منجر به نا آرامی دام ها می شود و به علاوه شرایط را برای استرس گرمایی در دام ها افزایش می دهد. در بیشتر دامداری ها، در طراحی سالن ها و بهاربندها برای جلوگیری از استرس گرمایی تمهیداتی در نظر گرفته می شود اما یکی از جایگاه های اصلی منجر به بروز استرس گرمایی، سالن انتظار دوشش است که به علت کوتاه بودن زمان حضور دام ها در این مکان چندان جدی گرفته نمی شود.
گاوهای شیری در روز حداقل دو بار به سالن شیردوشی می روند. این موضوع به این معنی است که پیش از ورود به شیردوشی، دو بار وارد سالن انتظار دوشش شده اند. با اینکه معمولا در طراحی ها توجه کمی به سازه انتظار دوشش می شود با این حال دام ها اگر نگوییم ساعتها، دقایق زیادی را در سالن انتظاری می ایستند و برای دوشیده شدن معطل می مانند.
ابعاد سالن انتظار دوشش می بایست برابر و یا بزرگتر از بیشترین گروه گاوهای موجود در یک بهاربند باشد ( 20% بیشتر)، در ضمن می بایست آینده و رشد گله را نیز در نظر گرفت. برخی منابع علمی، فضای لازم برای هر راس گاو را به صورت میانگین 1.5 متر مربع در نظر می گیرند. با این حساب فضای لازم برای هر راس گاو در انتظار دوشش برابر با 2 متر مربع خواهد بود.
بزرگ بودن سالن انتظار دوشش از دو منظر قابل اهمیت است. اول اینکه فضای بزرگتر به دام هایی که علاقه به سرگروهی سایر دام ها برای هدایت به چال شیردوشی دارند این امکان را می دهد که نقش خود را ایفا کنند. زیرا گاوهای سر گروه که دام ها را به سمت سالن انتظار هدایت می کنند الزاما همان هایی نیستند که دیگران را به سمت چال شیردوش راهنمایی می کنند. از طرف دیگر فضای بزرگتر منجر به تهویه بهتر و کاهش استرس دمایی می شود.
سالن های انتظاری به شکل های مختلفی ساخته می شوند. برخی صرفا به اندازه یک گروه ظرفیت دارند و بعد از دوشش گروه اول، گروه بعدی وارد سالن می شود. برخی دو قسمتی هستند و همزمان با حضور گروه اول، گروه بعدی نیز وارد می شوند تا وقفه ای در فرایند دوشش پیش نیاید.
سالن انتظار دوشش می بایست به گونه ای طراحی شود که گاوها بیشتر از 60 دقیقه در هر وعده دوشش و 2.8 ساعت در روز را دور از محل استراحت خود نگذرانند. موضوعی که معمولا در نظر گرفته نمی شود. تحقیقات نشان می دهد که این مقدار در بیشتر گله ها حدود 90 دقیقه در هر وعده می باشد.
کف سالن می بایست دارای شیب کمی به سمت سالن شیردوشی باشد تا دام ها تشویق شوند به سمت ورودی سالن شیردوشی بایستند. اما این شیب نباید بیش از 2 درصد باشد تا به پاهای گاو فشاری وارد نشود. در برخی مقالات افزایش شیب تا 5 درصد را نیز مجاز شمرده اند. شیب بیش از 5 درصد آسیبی به سیستم حرکتی دام وارد نمی کند، بلکه سبب می شود سرعت حرکت به سمت شیردوشی کاهش یابد که این موضوع به نوبه خود سبب کاهش سرعت عملیات دوشش و افزایش زمان شیردوشی خواهد شد. شیب در مسیر برگشت نیز می بایست به اندازه ای باشد که منجر به لیز خوردن دام ها و آسیب های سم نشود.
بتون کف، در راهروها و در سالن انتظار دوشش می بایست به صورت طول شیار دار باشد. شیارها می بایست 2 سانتی متر پهنا، 1 سانتی متر عمق و از یکدیگر 8 سانتی متر فاصله داشته باشند.
مت یا کف لاستیکی را می توان برای بهبود سلامت سم ها استفاده نمود. استفاده از لاستیک مقاوم تر برای کف سالن انتظار دوشش مناسب تر است. در کل گاو در هنگام راه رفتن بر روی لاستیک، احساس اطمینان و استقرار بهتری را در مقایسه با کف بتونی تجربه می کند.
کاهش حرارت در سالن انتظار دوشش، گامی رو به جلو برای آماده کردن فضا برای جمع شدن گاوها در سالن انتظار دوشش می باشد. در بیشتر دامداری ها برای تهویه سالن انتظار، تنها به جریان طبیعی باد اکتفا می شود در حالیکه استفاده از فن به تعداد مناسب، ضمن ایجاد جریان های سریع هوا که خود باعث ایجاد احساس خنکی در دام می شود، می تواند سرعت تعویض هوا را افزایش دهد.
معمولا سالن انتظار دوشش در نقطه ای ساخته می شود که در اطراف آن ساختمان های دیگری هم وجود دارد. این ساختمان ها نیز مانع از جریان صحیح هوا می شوند. به علاوه اگر رفت و آمد هوای تازه به داخل سالن انجام نشود، فن ها، صرفا هوای مانده و آلوده در سالن را جابجا می کنند و در عمل راندمان و فایده چندانی نخواهند داشت.
گاوها در زمان نشستن چندان در خنک کردن خود موفق نیستند. بنابراین گاو با ایستادن سعی در کاهش دمای بدن خود دارد. در بیشتر مواقع ایستادن باعث خنک شدن می شود به جز یک حالت:
در سالن اتنظار دوشش!!
هر چه دمای بدن گاو در زمان خروج از سالن شیردوش و انتظار دوشش بالاتر باشد، گاو کمتر دراز می کشد و کمتر استراحت می کند و هر چه کمتر استراحت کند کمتر خوراک می خورد و در نهایت کمتر شیر می دهد. از طرف دیگر استراحت کمتر نرخ لنگش را افزایش می دهد.
این موضوع که سالن انتظار دوشش به سرعت گرم می شود پدیده دور از انتظاری نیست. یک گاو با تولید 45 کیلو شیر در روز حدود 1500 وات حرارت تولید می کند. حال اگر 100 راس گاو در محوطه انتظار دوشش ایستاده باشند می توانید تصور کنید چه مقدار حرارت در حال تولید است.
در حالیکه در بسیاری از دامداری ها با مکش هوا از سالن، هوای تازه وارد محوطه نگهداری دام ها می شود، اخیرا در بعضی گاوداری ها با استفاده از فشار مثبت و دمیدن جریان هوا به داخل سالن، هوای تازه برای دامها تامین می شود.
.jpg)
حسن این روش قابل اندازه گیری بودن میزان هوای تامین شده برای هر راس گاو است. به نظر می رسد با این روش می توان همواره و در هر لحظه هوای داخل سالن انتظاری را تازه نگه داشت.
در این روش فن ها در کناره ها قرار می گیرند و هوا را به داخل کانال های پلاستیکی می دمند. جریان هوا می بایست عمود بر مسیر حرکت گاوها باشد. در مجموع بهتر است کانال ها به گونه ای نصب شوند که کوتاه تر باشند. گاهی به دلایلی مانند وجود سازه هایی در کنار سالن انتظاری، دامدار محبور به نصب کانال در طول می شود اما طبیعی است که هر چه طول کانال ها بیشتر باشد سرعت باد و سرعت تعویض هوا کاهش می یابد.
فن تهویه ای که در این حالت استفاده می شود بهتر است از نوع فن های فشار مثبت باشد. این فن ها معمولا دارای قابی در پشت می باشند و می توانند هوا را پرتاب کنند. قطر کانال، ارتباط مستقیم با قطر فن ها دارد. برای مثال برای فن با قطر 75 سانتی متر می توان از کانال به قطر 1 متر استفاده نمود. جنس کانال بستگی به شزایط آب و هوایی منطقه مورد استفاده دارد. می توان از کانال های فلزی، پلی اتیلن و یا هر نوع ترکیب دیگری استفاده نمود.
کانال را می بایست به گونه ای نصب کرد که در دسترس گاوها نباشد. از طرف دیگر ارتفاع تجهیزات کمکی مانند جمع کن اتوماتیک گاو تعیین کننده ارتفاع کانال است. همچنین نباید کانال را آنقدر بالا نصب نمود که هوای تازه به دام ها نرسد. بهترین مکان برای نصب کانال ها ارتفاع 3 متری می باشد. نصب در ارتفاع بیش از 3 و نیم متر نیز در واقع چندان کاربردی نخواهد بود.
نصب مه پاش در کنار این سیستم تهویه می تواند شرایط را برای گاوها در سالن انتظار دوشش مطبوع تر و دلپذیرتر نماید.